Na 100 jaar stockfotografie zijn beelden niet meer weg te denken uit moderne digitale marketing en reclame en biedt het bedrijven eindeloos veel visuele content van hoge kwaliteit.
Wat is daar de reden van? Wanneer werd stockfotografie gemeengoed? Was het altijd al zoals het nu is? En wat is de volgende stap?
Dit artikel bevat een grondige blik in de geschiedenis van 100 jaar stockfotografie, van het begin in de jaren 1920 tot nu, met alle technologische ontwikkelingen en marktontwikkelingen die de sector hebben beïnvloed. En we gaan ook in op de invloed van nieuwe technologieën zoals kunstmatige intelligentie op de toekomst van de sector.
Dit zijn de hoofdpunten
100 jaar stockfotografie geschiedenis in het kort
De branche voor stockfotografie is ontstaan in de jaren 1920, aangezwengeld door fotografen die meer wilden verdienen aan hun werk. In de loop van de 20e eeuw werden beeldbanken opgezet, fotoarchieven geopend en licentiemodellen ontwikkeld om van dit eerste businessidee een echte bedrijfstak te maken.
Vlak voor het nieuwe millennium werd deze sector beïnvloed door de digitale revolutie, wat leidde tot de digitalisering van catalogi en, in het begin van de jaren 2000, tot de opkomst van microstock, een 100% online, betaalbaar en van nature digitaal bedrijf voor stockbeelden. Microstock is de afgelopen twintig jaar exponentieel gegroeid en is ook nu nog toonaangevend.
En op dit moment zorgt de opkomst van generatieve AI-modellen die beelden kunnen synthetiseren en bewerken voor een nieuwe revolutie in de sector voor stockfotografie.
De enige factor die constant blijft en deze geschiedenis van 100 jaar stockfotografie is de vraag naar visueel aantrekkelijke beelden van hoge kwaliteit die de aandacht van het publiek trekken en de omzet doen stijgen.
De grondleggers van stockfotografie (1920-1940)
Stockfotografie – of de commercialisering van foto's als eindproduct – gaat terug tot het begin van de 20e eeuw.
Destijds waren kranten en tijdschriften een belangrijke bron van inkomsten voor professionele fotografen, omdat dit de belangrijkste bedrijven waren die hun diensten afnamen. Sinds 1880 werden in dergelijke uitgaven al foto's gebruikt. Naast het illustreren van nieuws en artikelen was de drukpers al ontdekt als een uitstekende bron voor advertenties, en foto's bleken een van de meest doeltreffende marketinginstrumenten.
Rond 1920 hebben we een goed gedocumenteerd voorbeeld van wat waarschijnlijk de eerste stockfoto ooit was: De Amerikaanse fotograaf H. Armstrong Roberts liet de mensen die hij naast een vliegtuig portretteerde modelontheffingen tekenen, met de bedoeling de foto in de toekomst te kunnen verkopen aan andere uitgevers, artdirectors en adverteerders.
Zij zagen ook de waarde van dit idee in, omdat het in licentie geven van reeds gemaakte foto's aanzienlijk goedkoper en toegankelijker was dan het geven van een opdracht aan een fotograaf of het kopen van de rechten voor de foto's van een freelancer. H. Armstrong Roberts was de oprichter van een van de eerste stockbibliotheken voor fotografie, Retrofile.
Vanaf de jaren '30 ging de Duitse bibliothecaris Otto Bettman verder met het bedrijf door een persoonlijke collectie samen te stellen (in eerste instantie van 15.000 foto's, maar deze werd continu uitgebreid), deze te ordenen in een catalogus – nu het Bettman Archief genoemd – en kopieën te verkopen aan kranten, tijdschriften en andere geïnteresseerde kopers.
Leuk weetje: Het Bettman Archive bestaat tot op de dag van vandaag. De foto's zijn verkrijgbaar m voor licenties bij Getty Images en Alamy.
Deze (en andere) vroege baanbrekers die nieuwe bedrijfsmodellen verkenden om geld te verdienen met foto's, zorgden ervoor dat stockfotografie een echte bedrijfstak werd.
Vooruitgang in de stockfotosector (1940-1980)
De nieuwe sector voor stockfotografie werd sterker tussen 1940 en 1980.
In deze tijdsperiode groeiden wereldwijd de stockbibliotheken, zowel in aantal als in volume. Een aantal daarvan veranderde in echte historische archieven die de meest relevante historische gebeurtenissen van die tijd documenteerden: de Grote Depressie, de Tweede Wereldoorlog en nog veel meer. Enkele van de nu standaard beeldindexerings- en classificatiemodellen werden op dat moment gecreëerd om tegemoet te komen aan de behoeften van groeiende fotobibliotheken zoals het prestigieuze Hulton Archive.
De eerste beeldbanken die foto's wilden leveren voor commerciële doeleinden begonnen ook rond de jaren 1980. De Britse fotograaf Tony Stone had bijvoorbeeld een beroemd archief met duizenden foto's van berglandschappen die voornamelijk werden gebruikt in chocoladeadvertenties. Uiteindelijk ontwikkelde hij een uitgebreide catalogus met commerciële foto's -Tony Stone Images- waarbij hij zijn getrainde oog en gevoel voor marketing gebruikte om interessante foto's te maken waarvan hij wist dat adverteerders ze nodig zouden hebben en zouden kiezen.
Wist je dit? Tony Stone zat in de raad van bestuur van Getty Images in de jaren 90!
De algemene tendens was dat deze fotobibliotheken beelden verkochten van een specifieke “niche” per regio of onderwerp – de ene was een wetenschappelijke bibliotheek, een andere beeldbank richtte zich op reisfoto's, een ander archief bestond alleen uit redactionele beelden, enzovoort – hoewel een paar grotere aanbieders een uitgebreider aanbod hadden.
De technologie was wat we tegenwoordig “old school” zouden noemen: camera's waren analoog en de foto's werden geproduceerd, gecatalogiseerd, opgeslagen en aan kopers getoond in afdruk-, dia- of transparantieformaat. Bedrijven die stockfoto's verkochten werden “stockfotobibliotheken” genoemd met fysieke kantoren.
In die periode is ook een licentiemodel voor stockfoto's gestandaardiseerd: Rights Managed. Deze op maat gemaakte licentieovereenkomst geeft de koper een specifiek gebruiksrecht (zoals voor een printadvertentie of een billboard), vaak alleen voor deze koper, voor een vastgestelde periode. De uiteindelijke prijs van de licentie hangt af van de rechten die zijn vastgelegd.
De Rights Managed licentie (licentie voor rechtenbeheer) wordt tot op de dag van vandaag door een aantal beeldbanken gebruikt, hoewel het niet langer het meest gebruikte model is (waarover later meer).
Een andere opmars in die tijd is die van de stockfotograaf of bijdrager aan stockfoto's. Bedrijven kochten nog steeds hele fotocollecties op of produceerden hun eigen foto's voor hun collecties, maar begonnen ook foto's van onafhankelijke fotografen in hun collectie op te nemen en de winst met hen te delen als ze die verkochten. Een aantal begon zich uitsluitend aan deze activiteit te wijden en werd fulltime stockfotograaf. Dit model wordt ook nu nog gebruikt.
Stockfotografie was nu officieel een zelfstandige sector.
Het volwassen worden als moderne sector (1980-1990)
Vanaf 1980 tot het einde van het millennium maakte de sector een aanzienlijke groei en vernieuwing door, waarbij een overgang plaatsvond van “traditionele stockfotografie” naar modernere verdienmodellen die openstonden voor nieuwe content, distributiekanalen en stockfotolicenties.
De opkomst van digitale camera's heeft de situatie ingrijpend veranderd: van het maken van een foto tot het gebruiksklaar maken ervan ging veel sneller en doeltreffender en het produceren van foto's van hoge kwaliteit werd gemakkelijker. Het opslaan van digitale bestanden kostte minder en er was geen fysieke ruimte meer voor nodig. En naarmate meer bedrijven en particulieren computers gingen gebruiken, werd het verzenden van foto's in digitaal formaat veel makkelijker.
De opkomst van het dot-com tijdperk en de snelle toename van websites en webwinkels gaven de sector een nieuwe impuls met een toenemende vraag naar beeldmateriaal om deze nieuwe digitale ruimte te vullen en een manier om hun bedrijfsactiviteiten uit te breiden met stockfotografie websites die meer klanten konden bereiken.
Het resultaat was dat in de jaren 90 de meeste beeldbanken hun catalogus gingen digitaliseren (waarbij ze trefwoorden gebruikten om beelden te categoriseren om ze snel terug te vinden), hun contentdekking uitbreidden, digitale beeldbestanden via CD's verkochten en websites gingen opzetten. Ze begonnen zichzelf beeldbanken te noemen.
Photodisc stond bekend als een pionier op het gebied van gedigitaliseerde stockfotografie. Opgericht in 1991 en met de lancering van hun website voor stockfotografie in 1995, verkochten ze grote hoeveelheden stockfoto's over verschillende thema's via CD-ROM's die per post werden verstuurd en introduceerden ze een nieuw licentiemodel: Royalty-Free (rechtenvrij).
Hoewel deze licentie specifiek was afgestemd op het gebruik van de klant, gaf het verschillende vooraf vastgestelde gebruiksrechten op een afbeelding voor een eveneens vooraf vastgestelde prijs en zonder tijdsbeperking.
Door de eenvoud in vergelijking met Rights Managed, de betaalbare prijs omdat de koper de afbeeldingen onbeperkt kon gebruiken en het feit dat je dezelfde afbeelding meerdere keren tegelijk kon gebruiken (en er dus meer aan kon verdienen), werd de rechtenvrije licentie de nieuwe norm in de sector.
In deze periode werden ook de grootste en meest prestigieuze beeldbanken opgericht, waaronder het befaamde Getty Images (dat voortkwam uit de overname van Photodisc door Getty), Corbis (eigendom van Bill Gates, nu opgegaan in Getty) en Alamy.
De evolutie naar een volledig digitale markt (van 2000 tot nu)
In het begin van het nieuwe millennium kwamen internet 2.0, sociale media, mobiele camera's en smartphones, die de moderne stockfotosector vormgaven zoals we die nu kennen: van nature digitaal, enorm gevarieerd en toegankelijk voor iedereen, in één woord: microstock.
Het microstock-model paste stockfotografie aan voor het grote publiek en veranderde de markt in een voornamelijk online business: bedrijven bieden online grote beeldcatalogussen aan, met zoekfunctie op trefwoorden en een voorbeeldweergave van de kwaliteit, en klanten kunnen rechtenvrije licenties voor deze foto's kopen tegen een lage prijs per foto, maar met een minimale betalingsverplichting in de vorm van beeldpakketten (microstock = microbetaalde stockfotografie).
De huidige grote beeldbanken zijn allemaal opgericht in het begin van het millenium:
- iStockphoto (nu iStock) in 2000
- Dreamstime in 2000
- Photocase in 2001
- Shutterstock in 2003
- Fotolia (nu geïntegreerd in Adobe Stock) in 2005
- 123RF in 2005
Bekijk een uitgebreide lijst met meer dan 20 stockfoto websites!
Interessant is dat de grote ondernemingen in deze sector in de minderheid waren. Fotografen, beeldend kunstenaars en tech-ondernemers startten de meeste van deze bedrijven op, net als in het begin van de 100 jaar stockfotografie.
Zij hebben belangrijke veranderingen met zich meegebracht. iStockphoto wordt beschouwd als het eerste microstockbureau en introduceerde het concept van een minimale betalingsdrempel en laag geprijsde rechtenvrije licenties.
Shutterstock wordt beschouwd als de bedenker van het abonnementsmodel voor stockfoto's – het kopen van een vastgesteld aantal downloads van afbeeldingen per maand voor een vast bedrag – dat vrijwel alle andere concurrerende aanbieders daarna hebben overgenomen, omdat dit de koopoptie is waar de meeste klanten vanwege de lage prijzen de voorkeur aan geven.
Met dank aan microstockbureaus zijn rechtenvrije stockfoto's een populaire bron die niet alleen wordt gebruikt door marketeers, adverteerders en grote bedrijven, maar ook door kleine bedrijven en freelance professionals (grafisch ontwerpers, webdesigners, enz.). Dit stelde ervaren maar ook amateurfotografen en illustratoren in staat om hun beelden met minimale inspanning online te verkopen.
De groei in deze fase ging verder dan alleen mediaformaten. Stockvideo's worden steeds meer gemeengoed. Shutterstock, iStock en de rest van de allereerste stockfotosites introduceerden tussen 2006 en 2010 collecties video's met licentie op hun platforms. In die tijd ontstonden ook enkele beeldbanken die zich specifiek met video bezighielden, zoals Pond5 – nu eigendom van Shutterstock – en Envato Elements.
Vanaf 2010 tot nu is een van de meest opmerkelijke ontwikkelingen in de sector de radicale verschuiving in de stijl van de content: bijna vanaf het begin van de 100 jaar stockfotografie, tot ver in de jaren 2000 en vooral tijdens de opkomst van microstock, zagen de populairste foto's eruit als wat we nu “gedrongen” generieke foto's noemen: overdreven geposeerd, overdreven gepolijst en met onmogelijke standaarden – denk aan de vrouwen die lachen terwijl ze hun perfect gerangschikte salades eten, de zakenmannen in pak die naar de lens glimlachen terwijl ze elkaar zelfverzekerd de hand schudden, of de op een covergirl lijkende huisvrouw die zelfverzekerd in haar brandschone keuken staat.
Maar vanaf 2010 heeft de sterke invloed van sociale media en smartphones, die van iedereen een fotograaf maken die zijn of haar visie op de wereld met iedereen wil delen, ervoor gezorgd dat bedrijven, merken, beeldanalisten en fotobewerkers de voorkeur geven aan authentiek gestileerde foto's die er spontaan (zelfs als ze dat niet waren), realistisch en herkenbaar uitzien. Deze stijl is nu al meer dan een decennium overheersend in microstockfoto's en fotografietrends.
Vanaf ongeveer 2015 zijn de meeste beeldaanvragen overigens gericht op diversiteit en inclusiviteit, in het bijzonder op een accurate weergave van minderheden: de verschillende etniciteiten waaruit het menselijk ras bestaat, de verschillende genderidentiteiten, levensstijlkeuzes en leeftijdssegmenten, de beperkingen waarmee veel mensen elke dag leven, en nog veel meer.
Het grootste gedeelte van het laatste decenium in 100 jaar stockfotografie hebben de meeste websites met stockfoto's zich toegelegd op het zoeken naar de meest actuele, authentieke en veelomvattende foto's die maar mogelijk zijn.
Op naar het AI-gedreven tijdperk (2023 tot ?)
Eind 2022 zijn de eerste algemeen toegankelijke AI-tools voor het genereren van beelden gelanceerd. Nog geen jaar later heeft de razendsnelle groei en ontwikkeling van generatieve AI-technologie – inclusief het genereren van beelden, tekst en audio – al aangetoond dat het de kracht heeft om een revolutie teweeg te brengen in de sector van de stockmedia. Maar waar zal dit toe leiden?
Tot nu toe hebben AI-technologische laboratoria in 2023 de ene na de andere upgrade van AI-beeldgeneratoren geïntroduceerd die telkens mooiere, meer fotorealistische, synthetische beelden kunnen produceren, zoals Dall-E 2, Midjourney of Stable Diffusion. Ook AI-tools voor beeldbewerking worden steeds populairder. Bedrijven als Adobe, Canva en Skylum hebben AI-programma's op de markt gebracht die complexe beeldbewerkingstaken met het grootste gemak en met prachtige resultaten kunnen uitvoeren.
De grootste stockmedia-bedrijven hebben zich in de strijd gemengd, niet alleen door hun licentieovereenkomsten aan te passen om AI-gegenereerde beelden te kunnen verkopen, maar ook door hun eigen AI-apps voor het genereren van beelden te ontwikkelen en cruciale juridische vraagstukken aan te pakken die nog volledig moeten worden opgelost.
Auteursrechtelijke kwesties die voortvloeien uit het feit dat ontwikkelaars het werk van menselijke kunstenaars gebruiken om hun AI-modellen te trainen waarvoor ze geen toestemming hebben, de onzekerheid over de vraag of AI-gegenereerde beelden auteursrechtelijk beschermd kunnen worden en hoe ethische en veilige gebruiksrichtlijnen voor AI-beeldgeneratie kunnen worden opgesteld en gecontroleerd, om er maar een paar te noemen.
Hiermee worden creatieve grenzen verlegd tot ver voorbij het voorstellingsvermogen. Iedereen kan de perfecte afbeelding voor zijn project maken door een beschrijving in te typen en de beelden met gemak te bewerken, zelfs als iemand niet over echte bewerkingsvaardigheden beschikt.
Perfect, toch?
Maar toch niet helemaal. Veel fotografen en kunstenaars maken zich steeds meer zorgen over de impact van AI op hun inkomsten, met de mogelijkheid dat door AI gegenereerde beelden door mensen gecreëerde content vervangen en zoveel ontwikkelaars hun werk gebruiken om AI-modellen te trainen zonder ervoor te betalen. Een aantal van deze kunstenaars is zeer uitgesproken over deze zorgen en is actie gaan ondernemen om zichzelf en alle andere kunstenaars te beschermen.
Het is nog niet duidelijk hoe de toekomst eruit zal zien, maar we weten wel dat AI de 100 jaar stockfotografie zoals we die nu kennen zal omvormen. Waar gaat het heen, hoeveel zal het overnemen en welke toepassingen van generatieve AI zullen de overhand hebben? Dat alles hangt af van dingen die nog moeten worden gedefinieerd.
Zullen AI-afbeeldingen beschermd kunnen worden door auteursrechten? Worden ontwikkelaars door de wet gedwongen om kunstenaars te betalen voor het gebruik van hun werk voor AI-trainingen? Zal de hele sector consensus bereiken over gebruikersrichtlijnen en restricties? Zullen merken en bedrijven op grote schaal synthetische media gaan gebruiken voor hun visuele behoeften?
Dit deel dat op de 100 jaar stockfotografie volgt, moet nog komen.
Een korte geschiedenis van 100 jaar stockfotografie – FAQ
Waarom zijn er stockfoto's?
Stockfoto's zijn ontwikkeld om uitgevers en artdirectors een snellere en makkelijkere toegang tot afbeeldingen te geven, terwijl fotografen ook meer geld verdienden aan hun reeds gemaakte foto's. Stockfoto's bestaan nu nog steeds omdat het product-en bedrijfsmodel gewoon werken en nog steeds voordelen biedt voor klanten om snel een licentie te nemen op hoge kwaliteit foto's voor hun creatieve projecten en voor kunstenaars om passief inkomen te verdienen met hun opnamen.
Wie is het beroemdste stockfotomodel in 100 jaar stockfotografie?
De best verkopende stockfoto's tonen vaak dezelfde modellen, omdat ze er soms erg aansprekend uitzien. Een van de beroemdste stockmodellen is ongetwijfeld Rebeca Givens, die miljoenen advertenties, afbeeldingen en memes over de hele wereld siert.
Hoe vind ik de herkomst van een stockfoto?
De meeste beeldbanken vermelden de auteur en alle andere relevante informatie over de totstandkoming van elke foto die ze aanbieden. Bovendien kan de herkomst van de meeste rechtenvrije afbeeldingen eenvoudig worden achterhaald door omgekeerd te zoeken, bijvoorbeeld op de populaire zoekmachine Google Afbeeldingen.
Wat is originele fotografie versus stockfotografie?
Originele foto's zijn foto's die je zelf maakt (of waarvoor je iemand inhuurt) met een specifiek doel. Stockfoto's zijn echter foto's die al eerder zijn gemaakt en beschikbaar zijn om te gebruiken met een licentie voor verschillende doeleinden.
Conclusie over de 100 jaar stockfotografie tot nu toe
De geschiedenis van 100 jaar stockfotografie is er eentje van innovatie en verandering, met technologie, ondernemersgeest van kunstenaars en de vraag van de markt die de sector stimuleert.
Vanaf het begin van de jaren '20 van de vorige eeuw (de aftrap van de 100 jaar stockfotografie) tot nu heeft de sector grote veranderingen ondergaan, waarvan de impact van digitale technologie en de opkomst van microstockfotografie tot de belangrijkste behoren.
De toekomst van de sector heeft nog meer veranderingen in petto, met de opkomst van AI-gegenereerde afbeeldingen en AI-aangestuurde beeldbewerking die de sector opnieuw zal transformeren.
Toch blijft er ondanks deze veranderingen ook na 100 jaar stockfotografie één ding constant: de behoefte aan visueel aantrekkelijke beelden van hoge kwaliteit die de aandacht van het publiek trekken en het succes van het bedrijf stimuleren.
Afbeelding koptekst: Auteursrecht afbeelding van links naar rechts, boven naar beneden: mal / photocase.com, Laurin08 / photocase.com, Addictive Stock / photocase.com, aoo3771 / photocase.com, alle rechten voorbehouden.
